Ako si već radila neinvazivni prenatalni test ili želiš da ga uradiš, pa istražuješ koje su ti opcije, sigurno si čula za fetalnu frakciju i znaš da je taj pojam iz nekog razloga važan. Međutim, niko ti nije baš detaljno objasnio šta je uopšte fetalna frakcija, odnosno procenat fetalne frakcije, zašto je važno koliki je taj procenat i šta se dešava kada nije dovoljno visok.
U nastavku ovog članka ćeš da saznaš upravo to, zato nastavi da čitaš…
Šta je procenat fetalne frakcije?
Fetalna frakcija, odnosno procenat fetalne frakcije predstavlja udio DNK fetusa u krvi majke. Prosječna vrijednost fetalne frakcije u periodu od 10. do 20. nedjelje trudnoće je 10-15%. Što je veći taj udio sigurnija i tačnija će biti analiza. Na nalazu svog neinvazivnog prenatalnog testa možeš pronaći informaciju o procentu fetalne frakcije i to ti je garancija kvaliteta analize. Ukoliko se ta informacija ne nalazi na rezultatima testa, postoji mogućnost da test ne mjeri količinu fetalne frakcije, i upitno je koliko uopšte možeš biti sigurna u rezultate koje si dobila.
U Sjedinjenim Američkim Državama je 2014. godine objavljena studija u kojoj su različitim laboratorijama širom zemlje dostavljeni uzorci žena koje uopšte nisu bile trudne. U obzir su uzete laboratorije koje mjere fetalnu frakciju, kao i one koje je ne mjere. Laboratorije koje ne mjere fetalnu frakciju su ustanovile postojanje zdravog ženskog fetusa, dok one koje mjere procenat fetalne frakcije nisu isporučile rezultat. Detalje ove studije možeš da pročitaš na sljedećem linku: Performance of non-invasive prenatal testing when fetal cell-free DNA is absent
Dakle, testovi koji ne mjere fetalni frakciju ili je mjere na neadekvatan način mogu da daju veliki udio lažno negativnih rezultata.
Koja količina fetalne frakcije je dovoljna za čitljiv rezultat NIPT-a?
Procenat fetalne frakcije dovoljan za validan rezultat neinvazivnog prenatalnog testa iz krvi majke zavisi od tehnologije i platforme koju test koristi. Većina testova zahtijeva fetalnu frakciju veću od 4%, dok testovi koji koriste illumina tehnologiju najnovije generacije za analizu uzoraka čitljive rezultate daju čak iako je procenat fetalne frakcije manji od 2%. Konkretno, VeritasTest daje validne rezultate i sa fetalnom frakcijom od 1.8%.
Šta utiče na procenat fetalne frakcije?
Postoji nekoliko faktora koji utiču na procenat fetalne frakcije, odnosno udio bebine DNK u krvi majke, a to su (izvor):
- Faktori od strane majke
- indeks tjelesne mase trudnice: udio slobodno-cirkulišuće DNK u krvi trudnice, u odnosu na njenu vlastitu slobodno-cirkulišuću DNK se smanjuje kada je povećan indeks tjelesne mase, odnosno kada postoji gojaznost kod trudnice
- godine trudnice: udio bebine DNK u krvi je manji kod trudnica sa većim brojem godina
- postojanje autoimunih oboljenja kod trudnice: istraživanja su pokazala značajan udio neuspješnih NIPT testova kod trudnica koje imaju neka autoimuna oboljenja, kao što je npr. eritemski lupus
- upotreba niskomolekularnog heparina u terapiji majke: kod oko 18% trudnica koje koriste ovu vrstu terapije je prijavljen neuspješan NIPT
- Uticaj placente i fetusa
- starost trudnoće: udio slobodno-cirkulišuće DNK u krvi trudnice se povećava kako trudnoća odmiče; ne preporučuje se testiranje prije 9. nedjelje trudnoće jer je tada još uvijek udio premali
- dužina tjeme-trtica: fetalna frakcija raste sa porastom ove mjere fetusa
- placentarni mozaicizam – pojava kada se DNK koja potiče od placente i DNK fetusa razlikuju: primjećen je manji udio fetalne frakcije
- određena genetska stanja fetusa: prosječna fetalna frakcija od 9. do 20. nedjelje trudnoće je manja kod fetusa s trizomijom 18 i 13 (sindromi Edwards i Patau), a veća je kod fetusa sa trizomijom 21 (Down sindrom)
- višeplodna trudnoća: u ovom slučaju je procenat fetalne frakcije viši
Osim ovih faktora, na utvrđivanje niskog procenta fetalne frakcije može da utiče i neadekvatno prikupljanje uzorka, kao i loši uslovi transporta koji mogu dovesti do hemolize ćelija u krvi majke.
Šta ako je procenat fetalne frakcije nizak?
Svi neinvazivni prenatalni testovi imaju donju granicu fetalne frakcije ispod koje nisu u mogućnosti da obave testiranje. Ukoliko je procenat fetalne frakcije nedovoljan za analizu bebine DNK, zahtjeva se ponovno uzorkovanje. Dakle, čeka se određeni vremenski period da se test ponovi, iz razloga što se udio bebine DNK povećava kako starost trudnoće odmiče. Ukoliko bi se prihvatio rezultat testa koji je izolovao nisku fetalnu frakciju, velike su šanse da je rezultat lažno pozitivan ili lažno negativan.
Ne zvuči tako strašno malo sačekati, pa ponoviti test i dobiti validan rezultat? Možda, ali uzmi u obzir da u ovom slučaju odlažeš dobijanje rezultata i otkrivanje potencijalnih genetskih stanja ploda, koja želiš da saznaš što ranije u trudnoći.
Međutim, postoje testovi koji koriste posebnu tehnologiju za analizu uzoraka koja omogućava validnu analizu i u slučajevima niske fetalne frakcije. Testovi koji za analizu uzoraka za prenatalno testiranje koriste illumina platformu, kao što je VeritasTest myPrenatal, su uspješni za niskim procentima fetalne frakcije zbog toga što njihov bioinformatički algoritam kombinuje fetalnu frakciju sa dubinom sekvencioniranja i na taj način poboljšava performanse testa.
Da li procenat fetalne frakcije može biti previsok?
Iz prethodno navedenih faktora koji utiču na fetalnu frakciju lako je zaključiti da je veći procenat fetalne frakcije moguć u slučaju višeplodne trudnoće, kao i u nekim slučajevima postojanja trizomije 21, odnosno sindroma Down.
Postojale su osnovane sumnje da visoka fetalna frakcija, u slučaju jednoplodne trudnoće, može da bude rani pokazatelj određenih patoloških stanja placente, problema sa hipertenzijom kod trudnice, male porođajne mase novorođenčeta, kao i spontanog prijevremenog poroda (prije 37. nedjelje). U periodu od 2016. do 2018. je provedena studija koja je uključila žene sa jednoplodnom trudnoćom, kojima je uz pomoć NIPT testa utvrđena fetalna frakcija preko 16.5% i da nose genetski zdravu bebu. Žene obuhvaćene ovom studijom su rodile zdrave bebe, u terminu, sa normalnom porođajnom masom, te je utvrđeno je da ne postoji korelacija između visoke fetalne frakcije u prvom trimestru trudnoće i gore navedenih ishoda.
Detalje ove studije možeš pročitati na ovom linku: High Fetal Fraction in First Trimester May Be Useful Marker of Fetal Growth Restriction
Otkud uopšte DNK bebe u krvi majke?
Nakon što dođe do usađivanja jajne ćelije u zid materice i razvijanja placente, počinje komunikacija između krvotoka majke i krvotoka ploda. Putem placente, ili posteljice, se vrši razmjena gasova, nutrijenata i hormona. Ona istovremeno i odvaja i povezuje tvoj krvotok i krvotok tvoje bebe. Putem placente, a dalje i pupčanika, tvoj krvotok tvojoj bebi daje sve što joj je potrebno za razvoj – kiseonik i hranjive materije. Takođe, istim putem ali u obrnutom smjeru, beba se rješava otpadnih materija i ugljen-dioksida.
Upravo zbog te razmjene materija, bebina slobodno-cirkulišuća DNK (cfDNA – cell-free DNA), koja zapravo potiče od placente ali je po pravilu identična kao bebina DNK, se već od sedme nedjelje trudnoće može pronaći u krvotoku majke. Slobodni DNK fragmenti ploda su kraći nego slobodni fragmenti DNK majke i zbog toga ih je moguće izolovati i analizirati.
Šta se može otkriti analizom fetalne DNK?
Analizom bebine DNK uz pomoć neinvazivnih prenatalnih testova (NIPT) se utvrđuje genetsko zdravlje ploda. Test otkriva postojanje najčešćih hromozomskih brojčanih nepravilnosti kao što su Down, Edwards i Patau sindrom, ali i aneuplodije, odnosno brojčano stanje svih 22 para hromozoma, kao i polnih hromozoma. Pored brojčanih, NIPT testovi otkrivaju i strukturalne nepravilnosti hromozoma, odnosno mikrodelecije, delecije i duplikacije. Osim toga, ovim testom se utvrđuje i pol bebe.
Kako da budem sigurna da ću dobiti uspješno očitan rezultat?
Ne postoji mnogo toga što ti možeš da uradiš kada se radi o fetalnoj frakciji i validnim rezultatima. Jedino što možeš jeste da se dobro informišeš kada biraš prenatalni test i odabereš onaj koji koristi najkvalitetniju platformu za analizu uzoraka i koji ima najniži prag procenta fetalne frakcije potrebnog za analizu.
